Badania na bezpłodność: co zrobić, jakie wykonać i kiedy zacząć

Kiedy kolejne próby kończą się rozczarowaniem, łatwo ugrzęznąć w sprzecznych poradach. Zamiast mnożyć wątpliwości, lepiej ułożyć plan i przełożyć emocje na działanie. Poniżej znajdziesz zwięzłą, ale szczegółową mapę: jakie badania na bezpłodność mają sens, od czego zacząć i w jakim momencie przyspieszyć diagnostykę, by nie tracić czasu.

Czym są badania na bezpłodność i kiedy je rozpocząć

To zestaw testów oceniających potencjał rozrodczy obojga partnerów: budowę i pracę narządów płciowych, gospodarkę hormonalną, obecność infekcji, czynniki genetyczne oraz jakość nasienia. Badania na bezpłodność rozpoczyna się zwykle po 12 miesiącach regularnych starań bez efektu (u kobiet po 35. roku życia po 6 miesiącach). Warto jednak zacząć wcześniej przy nieregularnych lub bardzo bolesnych cyklach, podejrzeniu PCOS czy endometriozy, chorobach tarczycy, po poronieniach, operacjach w obrębie miednicy lub po chemioterapii. U mężczyzn sygnałem do szybszych działań są przebyte urazy jąder, wnętrostwo, żylaki powrózka, świnka po okresie dojrzewania czy problemy z erekcją i ejakulacją. Dobrze zaplanowane badania na bezpłodność oszczędzają czas i ukierunkowują leczenie.

Badania na bezpłodność dla kobiet: od czego zacząć

Pierwszym krokiem jest konsultacja ginekologiczna z dokładnym wywiadem i transwaginalnym USG. Lekarz oceni macicę, endometrium, jajniki i antralną liczbę pęcherzyków (AFC). Równolegle warto wykonać hormony: FSH, LH i estradiol w 2.–5. dniu cyklu, progesteron około 7 dni po owulacji, AMH (rezerwa jajnikowa), TSH i FT4, prolaktynę, czasem androgeny. U części pacjentek przydatna bywa ocena gospodarki węglowodanowej (glukoza i insulina na czczo lub krzywa cukrowa-insulinowa) oraz witaminy D.

Ocena drożności jajowodów to kolejny filar: sono-HSG/HyCoSy (ultrasonograficzne) lub HSG (radiologiczne). W przypadku podejrzenia endometriozy lub zrostów rozważa się laparoskopię. Histeroskopia przydaje się przy nieprawidłowościach jamy macicy (polipy, przegrody). Warto wykonać cytologię, wymazy i posiewy, testy w kierunku Chlamydia trachomatis oraz leczenie ewentualnych infekcji. Badania na bezpłodność u kobiet uzupełnia się niekiedy o przeciwciała antyfosfolipidowe, a po nawracających poronieniach – o kariotyp i badanie trombofilii w porozumieniu z lekarzem.

Badania na bezpłodność dla mężczyzn: kluczowe testy

Podstawą jest seminogram wykonywany po 2–7 dniach wstrzemięźliwości. Ocenia się objętość, koncentrację plemników, ruchliwość, morfologię (krzyteria Krugera), pH, obecność leukocytów. Nieprawidłowy wynik potwierdza się zwykle powtórką po 2–4 tygodniach. Dodatkowo rozważa się test MAR lub przeciwciała przeciwplemnikowe, posiew nasienia oraz badanie fragmentacji DNA plemników (np. SCSA, TUNEL), szczególnie przy poronieniach lub słabym zapłodnieniu. Profil hormonalny (FSH, LH, testosteron całkowity, prolaktyna, TSH) pomaga odróżnić przyczyny jąderkowe i podwzgórzowo-przysadkowe. USG moszny (żylaki powrózka, zmiany zapalne) i – gdy potrzeba – przezodbytnicze USG prostaty uzupełniają obraz. W przypadku ciężkich zaburzeń nasienia wskazana bywa diagnostyka genetyczna: kariotyp, mikrodelecje AZF na chromosomie Y, mutacje CFTR (przy azoospermii z brakiem nasieniowodów). Badania na bezpłodność u mężczyzn warto zestawić z oceną stylu życia: palenie, alkohol, przegrzewanie jąder, masa ciała, sen i stres realnie wpływają na wynik.

Badania na bezpłodność krok po kroku: ścieżka diagnostyczna

Najpierw wspólna wizyta i plan – oboje partnerzy. Równolegle: u kobiety USG i hormony, u mężczyzny seminogram. Jeśli wyniki są w normie, a ciąży nadal brak, kolejnym etapem są testy drożności jajowodów, dokładniejsza ocena owulacji (monitoring), ewentualnie badanie fragmentacji DNA plemników. Gdy pojawiają się odchylenia, diagnostykę rozszerza się o immunologię i genetykę. Na każdym etapie lekarz omawia leczenie: regulacja tarczycy i prolaktyny, terapia PCOS lub endometriozy, leczenie infekcji, zabiegi (np. histeroskopia, operacja żylaków powrózka), inseminacja domaciczna lub zapłodnienie pozaustrojowe. Dobrze zaprojektowane badania na bezpłodność pozwalają przejść od zgadywania do działania w logicznej sekwencji.

FAQ