Rak jelita grubego – co powinieneś o nim wiedzieć?

Rak jelita grubego to nowotwór, który powstaje na skutek niekontrolowanego wzrostu komórek nowotworowych. Zlokalizowany jest najczęściej w obrębie okrężnicy, zgięcia esiczo-odbytniczego oraz odbytu. Zdecydowana większość, tj. ok. 90% nowotworów jelita rozwija się z gruczolaków¹. Na ilustracji poniżej możesz zobaczyć, gdzie dokładnie znajdują się wyżej wspomniane narządy.

Rak jelita grubego – jak często występuje?

Rak jelita grubego jest trzecim pod względem częstości występowania nowotworem złośliwym zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. Tylko w Polsce w 2020 roku u ponad 16 000 osób zdiagnozowano raka jelita grubego ². To oznacza, że każdego dnia 43 osoby dowiadują się, że chorują na ten nowotwór.

Niestety w wielu przypadkach rokowanie będzie złe. Często nawet bardzo złe. Dlaczego? Przede wszystkim z powodu późnego wykrycia nowotworu. Tymczasem wczesne wykrycie raka jelita grubego daje szansę pacjentowi nawet na całkowite wyleczenie! 

Zdiagnozowanie raka jelita grubego w fazie tak zwanej „0”, czyli w momencie, gdy rak ograniczony jest do błony śluzowej jelita daje praktycznie 100% szans na 5 letnie przeżycie pacjenta ³. W przypadku kolejnych stadium choroby rokowania wyglądają następująco:

• Pięcioletnie przeżycia u chorych w stopniu I wynoszą 85-95%,
• Pięcioletnie przeżycie u chorych w stopniu II: 60-80%,
• Pięcioletnie przeżycie u chorych w stopniu III: 30-60%.
• Pięcioletnie przeżycie u chorych w stopniu IV (przerzuty odległe): do kilku % ⁴

Dlaczego w Polsce rak jelita jest tak późno wykrywany?

Czy wiesz, że mimo tak dobrych rokowań co do wyleczenia raka na wczesnym etapie jego rozwoju tylko w Polsce ponad 12 000 osób rocznie umiera z powodu tego nowotworu ⁶? Umiera ponieważ przebadali się zbyt późno i rak został wykryty w zaawansowanej postaci!

Dużym problemem w Polsce jest to, że Polacy nie chętnie biorą udział w badaniach profilaktycznych. Dotyczy to niestety również takich badań jak kolonoskopia, która daje możliwość wczesnego wykrycia raka jelita.
>

W Polsce zgłaszalność na badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego w 2022 roku wynosiła zaledwie 17% . Dla porównania w krajach takich jak Słowenia czy Holandia wynosi ona 65% ⁷. To główna przyczyna wykrywania raka dopiero w zaawansowanym stadium rozwoju, wtedy gdy możliwości jego leczenia są już mocno ograniczone, a co za tym idzie śmiertelność jest bardzo wysoka.

.
Trudność we wczesnym wykryciu nowotworu jelita grubego stanowi też to, że bardzo często rozwija się on bezobjawowo lub też objawy są bardzo skąpe. Pacjenci więc nie wykonują badań przesiewowych, a ze względu na brak objawów nie zgłaszają się również do lekarza. Warto podkreślić, że aby odpowiednio zabezpieczyć się przed ciężkim rakiem jelita grubego, konieczne jest regularne badanie jeszcze przed wystąpieniem objawów.

Obawiasz się wykonania kolonoskopii? Masz alternatywy!

Wiele osób nie zgłasza się na kolonoskopię z obawy przed bólem. Dla innych jest to badanie wstydliwe i dlatego odkładają ją w czasie. istnieją inne metody wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Testy z krwi lub kału mogą pomóc w monitorowaniu zdrowia jelit bez konieczności przeprowadzania inwazyjnych procedur. Choć kolonoskopię nadal uważa się za najdokładniejsze narzędzie diagnostyczne, te alternatywne badania mogą stanowić ważny element profilaktyki i wczesnej diagnostyki, zwłaszcza w grupach ryzyka.

Więcej informacji na temat testu na raka jelita z krwi znajdziesz tutaj… 

Rak jelita przyczyny

Jak w przypadku każdego nowotworu także w przypadku raka jelita grubego dokładne określenie przyczyny jego powstania nie jest możliwe. Wiadomo jednak, że zarówno pewne czynniki genetyczne, jak i środowiskowe w tym dieta oraz stosowanie używek, mogą zwiększać ryzyko powstania tego nowotworu.

Zaledwie 5–10% przypadków zachorowań na raka jelita grubego wywołanych jest rozpoznanymi czynnikami genetycznymi. Czynniki genetyczne odpowiadają przede wszystkim za rozwój dwóch rodzajów nowotworów jelita: rodzinną polipowatością gruczolakowatą i zespół dziedzicznej predyspozycji do nowotworów, czyli zespół Lyncha. ⁹ Co zatem jest przyczyną raka jelita grubego w pozostałych przypadkach?
,

Badania pokazują, że można by uniknąć aż 70% zachorowań na raka jelita grubego poprzez prowadzenie odpowiedniego stylu życia. Badacze podkreślają, że właściwa dieta i aktywność fizyczna mają kluczowe znaczenie dla rozwoju tego nowotworu⁹.

.
Czy wiesz, że rak jelita grubego występuje głównie wśród mieszkańców uprzemysłowionych i wysoko rozwiniętych ekonomicznie krajów? U mieszkańców Azji, Afryki i Ameryki Południowej, którzy emigrują z obszarów, gdzie zachorowalność na raka jelita grubego jest bardzo niska, ryzyko zachorowania wzrasta do wartości charakterystycznej dla danego regionu, w którym się osiedlili?⁹ To dowodzi, że udział czynników środowiskowych w rozwoju nowotworu jelita grubego jest znaczący.
>

Czynniki zwiększające ryzyko raka jelita:

• Brak aktywności fizycznej i otyłość brzuszna
• Dieta bogata w tłuszcze (szczególnie tłuszcze nasycone) i cukier
• Wysokie spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego i grillowanego lub przypalonego)
• Spożycie mięsa wysokoprzetworzonego
• Niskie spożycie błonnika pokarmowego
• Choroby takie jak: cukrzyca, choroby zapalne jelit i akromegalia, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna
• Spożywanie alkoholu (4 lub więcej drinków tygodniowo)
• Palenie papierosów

Rak jelita grubego leczenie

Leczenie raka jelita uzależnione jest od stopnia jego rozwoju. Podstawową metodą leczenia raka jelita grubego jest zawsze operacja. Niestety jej wykonanie nie zawsze jest możliwe, a czasem z uwagi na stan zaawansowania choroby rekomendowane jest jej odłożenie w czasie i zastosowanie najpierw innych metod leczenia.
<

Warto wiedzieć! Jeśli nowotwór jelita grubego jest bardzo mały możliwe jest wycięcie samego guza bez wycinania fragmentu jelita. Taki zabieg (w zależności od umiejscowienia zmiany i jej rodzaju) wykonywany jest często endoskopowo lub laparoskopowo. To kolejny argument, który przemawia za tym, że wykonywanie badań profilaktycznych pozwalających na wczesne wykrycie raka jelita nie tylko ratuje życie, ale też poprawia komfort samego leczenia.

.

Metody leczenia raka jelita:

• Leczenie chirurgiczne – zazwyczaj polega ono na wycięciu guza nowotworowego wraz z marginesem zdrowych tkanek oraz regionalnych węzłów chłonnych. Najlepsze efekty przynosi wówczas, gdy nowotwór jest wcześnie wykryty. Chociaż standardem nadal jest operacja tak zwana „otwarta” to coraz więcej ośrodków w Polsce ma również możliwość przeprowadzenia operacji metodami małoinwazyjnymi, w tym z wykorzystaniem robota da Vinci.
  >
• Chemioterapia w tym również z nowoczesne ukierunkowane leczenie molekularne – wykorzystuje się w leczeniu nowotworów jelita grubego zarówno przed operacją, jak i po niej. W przypadku zastosowania chemioterapii przed operacją jej celem jest zmniejszenie masy guza i tym samym ułatwienie pracy chirurgowi. Przeprowadzenie chemioterapii przed operacją może też zwiększyć skuteczność zabiegu i tym samym poprawić rokowania (zwiększyć szansę na wyleczenie pacjenta). Z kolei po operacji chemioterapię stosuje się w celu zniszczenia ewentualnie krążących w organizmie komórek nowotworowych.
  <
• Leczenie napromienianiem (radioterapia) jest najczęściej wykorzystywane w leczeniu nowotworów odbytnicy, czyli części jelita grubego położonej tuż przed odbytem. Metoda ta wykorzystywana jest do zmniejszenia masy guza, co pozwala na łatwiejsze wykonanie operacji oraz do niszczenia ewentualnych pozostałości nowotworu (już po operacji).
  <

Warto wiedzieć!
W ostatnich latach powstało wiele leków tzw. terapii ukierunkowanej molekularnie. Tego typu leki „rozpoznają” komórki nowotworowe i niszczą je. Odbywa się to zazwyczaj bez szkody dla większości zdrowych komórek. Niestety nie we wszystkich przypadkach leki te są możliwe do zastosowania. Jest to uzależnione od wrażliwości nowotworu na tego typu terapię.

.

Źródła:

¹https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.22.
²https://www.termedia.pl/pobierz/d80d01f03bf24d4978d587f3fc8a68b2/
^{3 4}https://www.mp.pl/interna/table/B16.4.21-1.
⁵https://europacolonpolska.pl/rak-jelita-grubego/treatment-treatment-options/?menu_id=13897
⁶https://www.zwrotnikraka.pl/przerzutowy-rak-jelita-grubego/
⁷Aktualna sytuacja pacjentów z nowotworami układu pokarmowego w Polsce.pdf.
⁸Emilia Kałędkiewicz, Anna Doboszyńska: „Dietoprofilaktyka raka jelita grubego”; Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Wydział Nauki o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny.
⁸Dollinger MM et al. (2018), ClinLab 64(10), 1719-1730./
⁹https://www.zwrotnikraka.pl/rak-jelita-grubego-dieta/