Autyzm

Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzm zostaje postawiona u coraz większej ilości dzieci. Związane jest to z faktem, że współcześnie rodzice mają łatwiejszy dostęp do wyspecjalizowanych badań, które umożliwiają postawienie prawidłowej diagnozy – i coraz większa ilość dzieci taką diagnozę uzyskuje. Zmianie uległy także kryteria diagnostyczne. Ogromne znaczenie ma także rosnąca świadomość rodziców oraz lekarzy pierwszego kontaktu, którzy są w stanie wyłapać już pierwsze niepokojące syndromy.

1. Czym są zburzenia ze spektrum autyzmu?
2. Jakie są objawy autyzmu?
3. Jakie są przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu?
4. Jakie badania wykonać u dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu?
5. Badanie WES dla dziecka z autyzmem – najczęściej zadawane pytania

Czym są zburzenia ze spektrum autyzmu?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu inaczej nazywane są zaburzeniami autystycznymi, spektrum autystycznym lub ASD (od ang. autism spectrum disorder). Jest to grupa zaburzeń neurorozwojowych dla których charakterystyczne są utrzymujące się, poważne trudności w inicjowaniu i utrzymywaniu relacji międzyludzkich. Charakterystyczne problemy dotyczą również  komunikacji społecznej.  U pacjentów dotkniętych tymi zaburzeniami  występują również ograniczone, powtarzalne i nieelastyczne wzorce zachowań, i zainteresowań.

Jakie są objawy autyzmu?

Pierwsze objawy zaburzeń ze spektrum autyzmu zazwyczaj pojawiają się przed 2 – 3 rokiem życia dziecka (jednak nie jest to regułą). Istnieje możliwość, że będą one związane z różnymi sferami rozwoju.

Najczęstszymi objawami autyzmu są:

• niechęć do zabawy z rówieśnikami i dorosłymi (unikanie nawiązywania relacji),
• unikanie dotyku, nawet rodziców,
• problemy z koncentracją uwagi,
• problemy z mową,
• ‘dziwne’ zachowania (nazywane podczas diagnostyki autyzmi zachowaniami stereotypowymi): ciągłe układanie zabawek w jeden konkretny sposób (np. kolorami), używanie nietypowych przedmiotów do zabawy, machanie rączkami, uporczywe powtarzanie czynności bądź słów,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• nie nawiązywanie relacji emocjonalnej (dziecko nie chce się przytulać, nie okazuje uczuć, nie odwzajemnia uczuć).

Jeśli takie objawy Cię niepokoją, koniecznie sprawdź czym mogą być spowodowane.

Jakie są przyczyny zaburzeń ze spektrum autyzmu?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu są to zaburzenia o charakterze wieloczynnikowym, na których powstanie mają wpływ zarówno uwarunkowania genetyczne, jak i czynniki środowiskowe.

Do rozwoju objawów autystycznych dochodzi w konsekwencji błędów w funkcjonowaniu układu nerwowego i mózgu. Trudno jednak udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, skąd się bierze autyzm. Posiadanie genu który odpowiedzialny jest za zaburzenia niekoniecznie oznacza, że autyzm na pewno wystąpi u danej osoby. Duże znaczenie ma także interakcja z innymi czynnikami, które wpływają na rozwój tego typu zaburzeń.

Czynniki, które mogą mieć wpływ na to, że dziecko będzie miało opóźniony rozwój intelektualny, dzielą się na:

• ciążowe i okołoporodowe – na rozwój cech autystycznych mają wpływ komplikacje w przebiegu ciąży, choroby matki przebyte w czasie ciąży, a także okołoporodowe uszkodzenia układu nerwowego, np. wskutek niedotlenienia;
• genetyczne – z autyzmem są powiązane również choroby genetyczne, jak wrodzone choroby metaboliczne, (np. homocystynuria czy fenyloketonuria), a także stwardnienie guzowate, zespół Retta, zespół Sotosa, zespół FRAX, zespół Smitha Lemiego i Opitza i wiele innych;
• środowiskowe – czynniki środowiskowe także mogą mieć wpływ na rozwój autyzmu. Na rozwój zaburzenia może wpłynąć spożywanie wysoko przetworzonej żywności oraz konserwantów, ekspozycja na duże zanieczyszczenia powietrza, a także decyzja o późnym rodzicielstwie.

U nawet 35% dzieci autystycznych przyczyna leży w genach [1]. W ich przypadku jedynym sposobem na to, aby poznać przyczynę zaburzeń autystycznych, są kompleksowe badania genetyczne dziecka autystycznego.

Jakie badania wykonać u dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu?

Na pojawienie się cech autystycznych może mieć wpływ wiele genów. Choroby genetyczne, w których przebiegu występują objawy autyzmu, to np. zespół łamliwego chromosomu X [2], stwardnienie guzowate, neurofibromatoza typu I, zespół Angelmana czy też zespół Retta [3]. Autyzm to również często jeden z pierwszych objawów wrodzonej choroby metabolicznej.[4] [5].

Obecnie medycyna zna już setki różnych genów, zmiany w obrębie których mogą wywołać objawy ze spektrum autyzmu [6]. Z tego powodu, aby ustalić, skąd się bierze autyzm u dziecka niezbędne jest przeprowadzenie szerokich analiz genetycznych. W przeciwieństwie do badań neurologicznych bądź też psychiatrycznych, test DNA wskaże konkretną przyczynę nieprawidłowości – wadliwy gen.

Jak sprawdzić wykorzystując jedno badanie DNA źródło zaburzeń ze spektrum autyzmu? Jest to możliwe dzięki badaniu WES.

Badanie WES pozwala na przebadanie za jednym razem wszystkich znanych regionów kodujących genów, w pełnym zakresie (23 000 genów). Test wykrywa zarówno te zmiany, które zostały uznane jako patogeniczne (związane z rozwojem określonej choroby), jak i takie, co do których pojawiają się doniesienia naukowe o ich związku z dana chorobą.

Rozwój objawów ze spektrum autyzmu może zostać zatrzymany, o ile dostatecznie szybko zostanie zdiagnozowana choroba, która je wywołuje. Im wcześniej poznana zostanie przyczyna autyzmu, tym lepiej autystyczne dziecko będzie sobie radzić w późniejszym dorosłym życiu.

Oferujemy trzy rodzaje badań WES:

Badanie WES STANDARD, BADANIE WES PREMIUM oraz badanie WES COMPLEX. Jaka jest różnica między tymi badaniami?

👉 Standardowe badanie WES analizuje najlepiej poznaną część DNA pacjenta, czyli eksony. Poszukuje w nich niebezpiecznych zmian, które będzie można uznać za przyczynę objawów. Badanie WES jest bardzo precyzyjne – każdy gen jest sprawdzany kilkadziesiąt razy, aby mieć pewność co do jego budowy. Dzięki temu wynik jest wartościowy dla lekarza genetyka, który na jego podstawie może podstawić diagnozę danej choroby i zadecydować o dalszym leczeniu.

👉Badania WES PREMIUM oraz WES COMPLEX to badanie WES o rozszerzonym zakresie. Oprócz zmian w eksonach sprawdza dodatkowo zmiany w intronach.

Analiza dotyczy tylko tych zmian w intronach, których działanie jest dobrze poznane, opisane i mogą mieć znaczenie dla diagnozy pacjenta. Pomija się natomiast części intronów, których działania nauka na razie nie potrafi zinterpretować – takie informacje wprowadziłyby jedynie zamieszanie i utrudniły postawienie rozpoznania.

👉Badanie WES COMPLEX to innowacja na rynku badań diagnostycznych. Jest to pierwsze dostępne w Polsce badanie o podejściu tzw. multiomicznym.  W trakcie jednej analizy, z jednej pobranej próbki wykonywane jest zarówno bardzo szerokie badanie WES oraz kariotyp molekularny (mikromacierze), a w przypadku wykrycia nieprawidłowości w genach, które mogą odpowiadać za chorobę metaboliczną przeprowadzane jest również badanie biochemiczne.  To badanie z kolei umożliwia określenie, czy choroba metaboliczna „jest aktywna” i jak bardzo jest zaawansowana. Widzimy to po poziomie metabolitów we krwi pacjenta.

👉 Bardzo ważnym aspektem podczas wyboru badania WES są certyfikaty, które posiada laboratorium wykonujące analizy. Dlaczego certyfikaty są tak istotne? Ponieważ świadczą o tym, że laboratorium stosuje procedury i wyśrubowane standardy, które zapewniają wiarygodność wyników. Dla pacjenta oznacza to po prostu pewność diagnozy i to, że nic nie zostało przeoczone.

Inne badania genetyczne, które mogą pomóc w odkryciu, skąd przyczyn autyzmu to:

• badanie FRAX – analiza DNA pod kątem mutacji w genie FMR1;
• panel NGS podstawowy – analiza 224 wybranych genów, które, na podstawie danych literaturowych, są powiązane z autyzmem u dzieci)

Na badanie można się umówić telefonicznie lub drogą online. Zapraszamy do kontaktu po więcej informacji!

Chcesz porozmawiać o badaniach na autyzm?

Skorzystaj z darmowej konsultacji:

Badanie WES dla dziecka z autyzmem – najczęściej zadawane pytania

Obawiam się, że wynik badania WES okaże się 'pusty' - co to będzie oznaczać?

‘Pusty’ wynik badania WES to taki, który stwierdza, że na ten moment nie można zaraportować zmian w genach, które mogą stanowić przyczynę objawów pacjenta. Wielu rodziców obawia się, że otrzymanie takiego wyniku oznacza, że zmarnowali pieniądze.  Dlaczego ‘pusty’ wynik badania to również wartościowy wynik?

Ponieważ oznacza wykluczenie setek możliwych przyczyn objawów pacjenta. To umożliwia bardzo precyzyjne pokierowanie dalszą diagnostyką – to ogromny krok naprzód. Na podstawie ‘pustego’ wyniku badania WES lekarz może automatycznie zrezygnować z podejrzenia wielu chorób wrodzonych. Oznacza to uniknięcie zlecania zbędnych badań (również genetycznych – np. pojedynczych genów), czy wizyt u specjalistów. Testy sprawdzające pojedyncze geny są kosztowne (zbadanie jednego genu tą samą metodą, którą wykonywane jest badanie WES to koszt ok. 1000-2000zł), a czas oczekiwania na wynik to kilka tygodni. Posiadając wynik badania WES – nawet jeśli jest on ‘pusty’ pozwala na skierowania dalszego działania na właściwe ‘tory’ i nie marnowanie czasu na zbędną diagnostykę. 

Czy badanie WES dla dziecka z autyzmem sprawdza wszystkie geny?

Wielu pacjentów poszukuje badania, które sprawdzi ‘wszystko’. Chcą otrzymać informacje o budowie wszystkich genów. Nie jest to celem badania WES, ponieważ wykonuje się je głównie w celach diagnostycznych. Do analizy dobierane są więc geny, które są odpowiedzialne za wystąpienie objawów. 

O co więc chodzi z badaniem ‘WSZYSTKICH GENÓW’?

Takie stwierdzenie można odnieść do pierwszego etapu analizy – czyli sekwencjonowania. Na tym etapie faktycznie wszystkie geny, a właściwie ich części – sekwencje kodujące – są ‘rozczytywane’, co oznacza że można szczegółowo poznać ich budowę.

KAŻDE BADANIE WES ZAWIERA TEN ETAP ANALIZY! NIE MOŻNA WIĘC POWIEDZIEĆ, ŻE JEDNO BADANIE WES BADA WSZYTSKIE GENY, A DRUGIE NIE!

 

Co się dzieje później? Efektem sekwencjonowania jest ogromna ilość danych bioinformatycznych (średnio po kilkanaście Gb dla jednej osoby). Na tym etapie wykonuje się najważniejsze zadanie – analizę wykrytych mutacji, które mogą być ważne dla Pacjenta i mogą zaważyć na jego diagnozie w celu wytypowania tych, które mają wpływ na objawy pacjenta.

 W tym celu wykonuje się tzw. ‘przegląd eksomu’ – jest to pierwszy etap ‘odsiewu’. Już na tym etapie można wychwycić mutację, która odpowiada za objawy pacjenta, nie zawsze jednak jest to możliwe.

DLATEGO NAJLEPSZE LABORATORIA NA TYM NIE POPRZESTAJĄ  I DODATKOWO WYKONUJĄ TZW. PANELE GENÓW W RAMACH BADANIA WES.

 

PANELE to zestawy specjalnie dobranych genów, o których wiemy że mogą być odpowiedzialne za chorobę występującą u pacjenta. Mogą one zawierać od setek do tysięcy genów.

  Dodatkowa analiza paneli genów w ramach badania WES to absolutna pewność, że nawet rzadka zmiana nie zostanie przeoczona w trakcie wcześniejszych etapów.

Na wyniku powinny się znaleźć tylko te mutacje, które zostały oznaczone jako ważne dla zdrowia pacjenta.

Podchodząc do badania WES trzeba ZAWSZE pamiętać, że przyczyna choroby niekoniecznie musi być genetyczna, albo może być niemożliwa do wykrycia przy obecnym stanie wiedzy medycznej.

Źródła:

1. Szczałuba K., 2014. Diagnostyka genetycznych przyczyn chorób spektrum autystycznego z perspektywy lekarza specjalisty genetyki klinicznej, Psychiatria Polska; 48(4): 677–688.
2. Garber K.B., Visootsak J., Warren S.T., 2008. Fragile X syndrome. European Journal of Human Genetics; 16: 666-672.
3. http://www.medwiekurozwoj.pl/articles/2013-3-5.pdf
4. Szczałuba K., 2017. Cechy autystyczne jako objaw wrodzonych wad metabolizmu, „Pediatria Po Dyplomie”; 5.
5. Jamroz E., Pyrkosz A., 2017. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. Aspekt genetyczno-metaboliczny, [w:] „Spektrum autyzmu. Postępy w diagnozie i terapii”, red. B. Galas-Zgorzalewicz, E. Mojs, wyd. NUM w Poznaniu.
6. Betancur C., 2011. Etiological heterogeneity in autism spectrum disorders: more than 100 genetic and genomic disorders and still counting. Brain Research; 1380: 42–77.